พระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า กุศลกรรมและอกุศลกรรม เป็นปัจจัยแก่วิบากขันธ์
และกัมมชรูปด้วยอำนาจของกัมมปัจจัย. เจตนา เป็นปัจจัยแก่ธรรมที่
สัมปยุตด้วยเจตนา และแก่รูปที่มีเจตนานั้นเป็นสมุฏฐาน ด้วยอำนาจของ
กัมมปัจจัย.

14. วิปากปัจจัย

วิปากปัจจัยนั้น ย่อมเป็นปัจจัยแก่รูปซึ่งมีจิตเป็นสมุฏฐานในปวัตติกาล
แก่กัมมชรูปในปฏิสนธิกาล และแก่ธรรมที่สัมปยุตด้วยวิบากจิตนั้น ใน
กาลทั้งหมด. สมดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสไว้ว่า ขันธ์ 1 ที่เป็น
วิปากาพยากตะเป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 3 และแก่รูปที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน ด้วย
อำนาจของวิปากปัจจัย ฯ ล ฯ ขันธ์ 1 ที่เป็นวิปากาพยากตะในปฏิสนธิขณะ
เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 3 ด้วยอำนาจของวิปากปัจจัย ฯ ล ฯ ขันธ์ 3 เป็นปัจจัย
แก่ขันธ์ 1 ด้วยอำนาจของวิปากปัจจัย ฯ ล ฯ ขันธ์ 2 เป็นปัจจัยแก่ขันธ์ 2
และแก่กัมมชรูปด้วยอำนาจของวิปากปัจจัย ขันธ์ทั้งหลายเป็นปัจจัยแก่วัตถุ
รูป ด้วยอำนาจของวิปากปัจจัย.

15. อาหารปัจจัย

สมดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสไว้ว่า
กวฬีการาหาร เป็นปัจจัยแก่กายนี้ ด้วยอำนาจของอาหารปัจจัย, นาม-